14 marca 2022 16:52

Rachunek przepływów pieniężnych (cash flow) – krótki poradnik po najważniejszych pozycjach

Na początku roku księgowi mają zawsze pełne ręce roboty. Nie dość, że muszą prowadzić wszystkie sprawy spółki za bieżąco, to jeszcze zamykają stary rok i zajmują się obsługą audytu. Do tego nakładają się roczne obowiązki wobec Narodowego Banku Polskiego i Głównego Urzędu Statystycznego oraz wszelkie deklaracje podatkowe roczne dla Urzędu Skarbowego. Brakuje czasu nawet na zjedzenie kanapki, a to już nie jest takie zabawne. Pamiętajmy, żeby nie zwariować w tym okresie, dbać o siebie przez cały rok i nie przedkładać pracy nad swoje zdrowie i dobre samopoczucie. Ale do rzeczy, bo mamy tutaj mówić o cash flow! Cash flow, a więc rachunek przepływów pieniężnych potrafi wpędzić w bezsenność niejednego księgowego. Jest to specyficzna część sprawozdania finansowego, która prawidłowo sporządzona może stanowić dobrą ocenę źródeł pochodzenia oraz wielkości uzyskanych przez jednostkę środków pieniężnych i ich ekwiwalentów, a także kierunków wykorzystania pieniędzy w ciągu roku. Innymi słowy, cash flow pokazuje faktyczne przepływy środków pieniężnych – skąd i dokąd trafiały. Całkiem czytelna część sprawozdania, z której wyciąga się przydatne wnioski. Cały problem tkwi w procesie sporządzania. Niedoświadczony księgowy, pozostawiony bez żadnych wskazówek może sobie nie poradzić ze sporządzeniem cash flow, szczególnie jeśli nie pracował na danej spółce cały rok. Dlatego spieszę Wam z pomocą!

Kto musi sporządzać cash flow?

Listę podmiotów, które muszą obowiązkowo sporządzać rachunek przepływów pieniężnych znajdziecie w art. 64 ust. 1. Ustawy o rachunkowości (Ustawa UoR) Zamieszczam ją również poniżej.

Art. 64. 1. Badaniu podlegają roczne skonsolidowane sprawozdania finansowe grup kapitałowych oraz roczne sprawozdania finansowe – kontynuujących działalność:

1) banków krajowych, oddziałów instytucji kredytowych, oddziałów banków zagranicznych, zakładów ubezpieczeń, zakładów reasekuracji, głównych oddziałów i oddziałów zakładów ubezpieczeń, głównych oddziałów i oddziałów zakładów reasekuracji oraz oddziałów zagranicznych firm inwestycyjnych;

1a) spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych;

2) jednostek działających na podstawie przepisów o obrocie papierami wartościowymi oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi oraz jednostek, o których mowa w art. 2 ust. 2b; 2a) jednostek działających na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;

2b) krajowych instytucji płatniczych i instytucji pieniądza elektronicznego;

3) spółek akcyjnych, z wyjątkiem spółek będących na dzień bilansowy w organizacji;

4) pozostałych jednostek, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdania finansowe, spełniły co najmniej dwa z następujących warunków:

a) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,

b) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2 500 000 euro,

c) przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 000 000 euro.

Kilka przydatnych wskazówek

Nie będziemy przechodzić krok po kroku każdej pozycji w cash flow, ponieważ doskonale robi to Krajowy Standard Rachunkowości Nr 1 – link do dokumentu zostawiam Wam na końcu. Nie będziemy również omawiać struktury oraz metod sporządzania tej części sprawozdania, które to znajdziecie w UoR. Powiem Wam natomiast o kilku kwestiach, na które należy zwrócić uwagę. Wszystkie uwagi i wskazówki będę kierować do spółek, które sporządzają swój cash flow metodą pośrednią, a więc daną wyjściową jest zysk (strata) netto.

• Po pierwsze, sposób sporządzenia sprawozdania, to znaczy jak zabierzemy się do pracy. Możemy rzeczywiście odhaczać sobie po kolei punkty zgodnie z kolejnością występowania w cash flow albo wybrać moim zdaniem lepszy sposób. Do tego potrzebne nam będą aktywa i pasywa za rok sprawozdawczy i rok ubiegły (jeśli mieliśmy zmianę prezentacji składników bilansu, powinniśmy wziąć już dane po przekształceniu). W dwóch kolumnach będziemy mieć dane, a w trzeciej zmianę między tymi dwoma latami. Gdziekolwiek w kolumnie „zmiana” będziemy mieć jakąś wartość będziemy się nad nią pochylać.

• Najtrudniejszym zadaniem jest prawdopodobnie rozpisanie kilku korekt w przepływach z działalności operacyjnej: zysku (straty) z tytułu różnic kursowych, odsetek i udziałów w zyskach (dywidendy) oraz zysku (straty) netto z działalności inwestycyjnej.

Zysk (strata) z tytułu różnic kursowych

W tej pozycji powinniśmy wyłączyć zrealizowane różnice kursowe niedotyczące działalności operacyjnej i przesunąć je do tych działalności, których dotyczą, a więc do działalności inwestycyjnej lub finansowej. Jak mówi standard: „Różnice kursowe zrealizowane, powstałe w toku innych niż operacyjna rodzajów działalności, są wykazywane w przepływach pieniężnych tej działalności, której dane zdarzenie dotyczy.” Wyłączamy z wyniku tutaj również nie zrealizowane różnice kursowe nie dotyczące działalności operacyjnej, ponieważ są one ujęte w księgach memoriałowo, a nie kasowo – decyduje o tym ich niepieniężny charakter. Wykluczamy również różnice kursowe z tytułu wyceny środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach walutowych i w kasie jednostki.

Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy)

Tutaj korygujemy wynik o odsetki i otrzymane dywidendy dotyczące działalności inwestycyjnej oraz odsetki dotyczące działalności finansowej. Standard wymienia następujące przykłady: odsetki i dywidendy otrzymane, odsetki zapłacone – te pozycje są w kolejnych częściach cash flow przenoszone do odpowiednich działalności – inwestycyjnej lub finansowej. Natomiast odsetki i dywidendy naliczone, lecz nieotrzymane ani niewypłacone – tych elementów nie przenosi się do poszczególnych działalności, ponieważ mają charakter niepieniężny, zatem stanowią jedynie część korekty wyniku.

Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej

Obejmują zyski i straty ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych i inwestycji, likwidacji tych składników, a także przekazane darowizny niepieniężne, nadwyżki i niedobory inwentaryzacyjne, niepieniężne straty i zyski nadzwyczajne oraz aktualizacje wartości. Wszelkie niepieniężne pozycje są wykluczane z przepływów. Dzięki Krajowemu Standardowi Rachunkowości nr 1 dowiecie się jakie najczęściej są to operacje. Wśród elementów, które wchodzą nam w przepływy z działalności inwestycyjnej znajdują się między innymi wydatki z tytułu zakupu, montażu, uruchomienia składników środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych, inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, jak też aktywów finansowych, wpływy ze sprzedaży tych składników, wydatki i wpływy z tytułu udzielenia i zwrotu krótkoterminowych i długoterminowych pożyczek udzielonych innym jednostkom, wydatki z tytułu zaliczek na zakupy dotyczące działalności inwestycyjnej oraz wpływy ze zwrotu tych zaliczek, wydatki i wpływy z tytułu pochodnych instrumentów finansowych, wydatki i wpływy z tytułu pieniężnych kosztów i korzyści dotyczących wymienionych wcześniej składników działalności inwestycyjnej, np. otrzymane odsetki od lokat, otrzymane dywidendy.

• W zależności od specyfiki spółek, każdy obszar może mieć inaczej rozłożone akcenty w cash flow. Należy jednak zauważyć, że dużą część analizy przepływów poświęca się na ruchy związane ze środkami trwałymi. Podpowiem Wam, że warto mieć przygotowaną notę dotyczącą tych składników zanim usiądziemy do przepływów. Nota powinna zawierać szczegółowy zakres zmian wartości grup rodzajowych środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych oraz inwestycji długoterminowych, zawierający stan tych aktywów na początek roku obrotowego, zwiększenia i zmniejszenia z tytułu: aktualizacji wartości, nabycia, rozchodu, przemieszczenia wewnętrznego oraz stan końcowy, a dla majątku amortyzowanego – podobne przedstawienie stanów i tytułów zmian dotychczasowej amortyzacji lub umorzenia. Z tej noty będziemy mogli wyciągnąć dużo informacji i zastanowić się, które operacje miały charakter pieniężny, a które nie.

• Wypisanie wszystkich zmian bilansowych, a więc zmian stanu rezerw, zapasów, należności, zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i kredytów oraz rozliczeń międzyokresowych powinno nam pójść gładko, jeśli będziemy mieć przez sobą aktywa i pasywa. Uważajcie jednak na znaki – zmniejszenie składników aktywów pokazuje się z plusem, zwiększenie z minusem, natomiast w pasywach jest odwrotnie.

• Warto przejrzeć sobie ewentualne inne, wyjątkowe transakcje, jakie mieliśmy w spółce, które mogą się załapać do kategorii „inne korekty”.

Podsumowanie

Rachunek przepływów pieniężnych może wydawać się na początku bardzo skomplikowany. Mogę Was jednak zapewnić, że z każdym kolejnym sporządzaniem jest łatwiej. Powoli zaczynamy rozumieć, co i gdzie powinno „wpadać”, a czego nie powinniśmy pokazywać. Bardzo pomocne są tutaj noty do sprawozdania finansowego – te dotyczące środków trwałych i pożyczek. Pomaga także bardzo dobra znajomość spółki – lepiej stworzymy cash flow, jak będziemy pracować na danych spółki pełny rok. Cash flow podlega badaniu, a więc jeśli nie jesteśmy pewni prezentacji danego składnika, możemy poprosić ich o analizę. Kto pyta, nie błądzi :) Pamiętajcie, nie powinniście się bać audytorów – są po to, żeby Wam pomóc. W końcu sprawozdanie finansowe jest dokumentem, na podstawie którego podmioty podejmują konkretne działania – kupują akcje / udziały danej spółki, zatrudniają się w niej, prowadzą z nią interesy. Sprawozdanie finansowe, w tym również rachunek przepływów pieniężnych, muszą być czytelne, przejrzyste, zgodne ze stanem faktycznym i przepisami, wiarygodne.

Linki

Ustawa UoR

KSR 1